ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕ ΒΑΡΙΟ

Το βάριο είναι ένα ακτινοσκιερό μέσο. Ο ασθενής καλείται να πιεί το βάριο (μόνο του ή σε συνδυασμό με μαγειρική σόδα, για την δημιουργία αντίθεσης). Το βάριο επικαλύπτει τα τοιχώματα του οισοφάγου και του στομάχου και έτσι δίνεται η δυνατότητα σκιαγράφησης αυτών των οργάνων (εικόνα). Η εξέταση διαρκεί ελάχιστα λεπτά και λαμβάνονται λήψεις ενώ ο ασθενής καταπίνει σε διάφορες στάσεις ανάλογα με την παθολογία που μελετάται. Η ακτινογραφία με βάριο χρησιμοποιείται για την μελέτη της αχαλασίας, της στένωσης του οισοφάγου, του καρκίνου του οισοφάγου, της ύπαρξης τραχειο-οισοφαγικού συριγγίου, δακτυλίων, εκκολπωμάτων, διαφραγματοκήλης ή μετεγχειρητικά για την μελέτη της επιτυχίας ενος χειρουργείου στην περιοχή οισοφάγου-στομάχου.

ΕΝΔΟΣΚΟΠΗΣΗ ΑΝΩΤΕΡΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ (ΟΙΣΟΦΑΓΟΓΑΣΤΡΟΣΚΟΠΗΣΗ)

Είναι η εξέταση, κατά την οποία ένας εύκαμπτος σωλήνας διέρχεται μέσω του στόματος στον οισοφάγο και από εκεί στον στόμαχο και στο εγγύς μέρος του δωδεκαδακτύλου. Ο σωλήνας αυτός φέρει στο άκρο του μικροκάμερα, η οποία είναι συνδεδεμένη με μία οθόνη και έτσι δίνεται στον ιατρό η δυνατότητα άμεσης επισκόπησης του ανωτέρου πεπτικού καθώς και λήψης φωτογραφιών. Κατά την διαδικασία ο ιατρός έχει επίσης την δυνατότητα λήψης μικρών τεμαχίων ιστού από περιοχές ύποπτες για βλάβη με σκοπό την αποστολή τους για βιοψία από το παθολογοανατομικό εργαστήριο.

Οι ενδείξεις για ενδοσκόπηση του ανωτέρου πεπτικού περιλαμβάνουν: την ανεξήγητη αναιμία, την αιμορραγία του ανωτέρου πεπτικού (αιματέμεση, μέλαινες), τα εμμένοντα δυσπεπτικά ενοχλήματα σε ασθενείς ηλικίας άνω των 45 ετών, το χρόνιο οπισθοστερνικό καύσο, την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, την οδυνοφαγία ή την δυσφαγία.

Πριν από την εξέταση ο ασθενής θα πρέπει να παραμείνει νηστικός για τουλάχιστον 8 ώρες. Για την εξέταση χρησιμοποιείται ένα τοπικό αναισθητικό στον φάρυγγα (spray ξυλοκαϊνης) και τις περισσότερες φορές μία ήπια καταστολή (π.χ. μιδαζολάμη). Η εξέταση διαρκεί περίπου 10 λεπτά. Η εξέταση είναι ακίνδυνη, αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να παρατηρηθεί εισρόφηση του γαστρικού περιεχομένου με αποτέλεσμα την πνευμονία, αιμορραγία ή διάτρηση. Εκτός από διαγνωστικό χαρακτήρα η ενδοσκόπηση ανωτέρου πεπτικού έχει και θεραπευτικό χαρακτήρα σε ορισμένες παθήσεις όπως: αιμορραγίες, κιρσοί οισοφάγου, αφαίρεση βλαβών (π.χ. πολύποδες), στενώσεις οισοφάγου ή αχαλασία.

ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΚΟ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑ (ΕNDOSCOPIC ULTRASOUND-ΕUS)

Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα χρησιμοποιείται όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια. Η εξέταση αυτή σαν τεχνική μοιάζει με την ενδοσκόπηση ανωτέρου πεπτικού. Πρόκειται για έναν περιστρεφόμενο ηχοβολέα, ο οποίος τοποθετείται στο άκρο ενός ειδικά κατασκευασμένου ενδοσκοπίου. Χρησιμοποιείται πολύ συχνά για την αξιολόγηση του σταδίου μιας κακοήθειας του οισοφάγου (επέκταση του όγκου, συμμετοχή επιχώριων λεμφαδένων).

ΜΑΝΟΜΕΤΡΙΑ ΟΙΣΟΦΑΓΟΥ

Η εξέταση αυτή μελετά την λειτουργικότητα του οισοφάγου. Εξετάζονται οι πιέσεις που δημιουργούνται στον οισοφάγο τόσο στην ηρεμία όσο και κατά την διάρκεια της κατάποσης. Σκοπός αυτής της εξέτασης είναι να διαπιστωθεί, εάν ο οισοφάγος συσπάται και χαλαρώνει φυσιολογικά. Η εξέταση αυτή είναι πολύ χρήσιμη στη διάγνωση των προβλημάτων που έχουν να κάνουν με την λειτουργία του οισοφάγου. Κύριες ενδείξεις είναι προβλήματα όπως δυσφαγία, δυσκαταποσία, αναγωγές περιεχομένου του στομάχου προς τον οισοφάγο, οπισθοστερνικός καύσος και οπισθοστερνικό άλγος. Επίσης ασθενείς με γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση με άτυπα συμπώματα που πρόκειται να υποβληθούν ή έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση του οισοφάγου και αντιμετωπίζουν προβλήματα, αλλά και ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε pH-μετρία οισοφάγου, έχουν ένδειξη να υποβληθούν σε μανομετρία.

  • Συμβατική μανομετρία οισοφάγου

Η μελέτη χωρίζεται σε 3 μέρη: την μελέτη του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα, την μελέτη του σώματος του οισοφάγου και την μελέτη του άνω οισοφαγικού σφιγκτήρα. Ο ασθενής θα πρέπει να παραμείνει νηστικός τουλάχιστον 6 ώρες πριν την εξέταση. Κατά την μανομετρία, ένας λεπτός σωλήνας με 5-8 αισθητήρες πίεσης περνάει από τη μύτη στο στομάχι (εικόνα). Οι αισθητήρες είναι τοποθετημένοι ως εξής: 4 αισθητήρες στο κάτω μέρος του καθετήρα βρίσκονται στο ίδιο εκατοστό, ενώ οι υπόλοιποι 4 είναι τοποθετημένοι ανά 5cm (εικόνα). Το ρουθούνι από το οποίο θα περάσει ο λεπτός σωλήνας αναισθητοποιείται με τη χρήση τοπικού αναισθητικού (spray ξυλοκαϊνης). Αφού ο σωλήνας φτάσει στο στομάχι, τότε αποσύρεται με αργό ρυθμό προς τον οισοφάγο. Η πίεση των μυών του οισοφάγου που συσπώνται μετράται σε διάφορες θέσεις (εικόνα). Όταν η εξέταση ολοκληρωθεί ο σωλήνας αφαιρείται. Η εξέταση διαρκεί περίπου 20-30 λεπτά και είναι ακίνδυνη. Δεν έχει αναφερθεί καμία σοβαρή επιπλοκή, πολύ σπάνια όμως μπορεί να συμβεί εισρόφηση του γαστρικού περιεχομένου.

Η μανομετρία υψηλής ανάλυσης είναι μια νέα μέθοδος (εικόνα). Για την μελέτη χρησιμοποιείται καθετήρας με 36-40 αισθητήρες πίεσης (εικόνα), οι οποίοι είναι τοποθετημένοι σε απόσταση ενός εκατοστού ο ένας από τον άλλον. Το γεγονός αυτό προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα σε σχέση με την συμβατική μανομετρία, καθώς δίνεται η δυνατότητα καλύτερης απεικόνισης των πιέσεων που αναπτύσσονται και της κινητικότητας του σώματος του οισοφάγου, προσφέρει μεγαλύτερη ακρίβεια πληροφοριών, είναι ταχύτερη (διάρκεια μόνο 5-8 λεπτά) και δίνει την δυνατότητα διαφοροδιάγνωσης μεταξύ σπάνιων κινητικών διαταραχών του οισοφάγου καθώς διακρίνει λεπτές διαφορές. Η διαδικασία που ακολουθείται (εκτός της διάρκειας που είναι αισθητά μειωμένη) καθώς και οι ενδείξεις για την διενέργειά της, δεν διαφέρουν από αυτές της συμβατικής μανομετρίας.

ΟΙΣΟΦΑΓΙΚΗ ΜΕΤΡΗΣΗ pH

Η εξέταση αυτή μελετά την συχνότητα με την οποία παλινδρομεί όξινο γαστρικό περιεχόμενο προς τον οισοφάγο καθώς και την διάρκεια παραμονής του στον οισοφάγο (ταχύτητα κάθαρσης οισοφάγου). Ένδειξη για την διενέργεια αυτής της εξέτασης έχουν οι ασθενείς με: οπισθοστερνικό καύσο ή/και άλγος, με αναγωγές τροφής, με οισοφαγίτιδα, με χρόνιο βήχα ή με άσθμα αρχόμενο σε μεγάλη ηλικία και γενικά με συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Επτά μέρες πριν την εξέταση θα πρέπει να διακοπεί η λήψη των αναστολέων της αντλίας πρωτονίων (π.χ. Losec, Nexium,Controloc, Laprazol, Pariet κ.α.). Δύο ημέρες πριν την εξέταση θα πρέπει να διακοπεί η λήψη των ανταγωνιστών των Η2 υποδοχέων(π.χ. Zantac, Alphadine κ.α.) και η λήψη προκινητικών (π.χ. Primperan, Cilroton κ.α.). Έξι ώρες πριν την εξέταση θα πρέπει να διακοπεί η λήψη αντιόξινων (π.χ. Maalox, Gaviscon, κ.α.) και η λήψη τροφής. Η εξέταση περιλαμβάνει την τοποθέτηση μιας κάψουλας στο τοίχωμα του οισοφάγου. Η τοποθέτηση της κάψουλας διαρκεί 1 λεπτό (εικόνα). Η κάψουλα στην συνέχεια αποστέλλει σε έναν εξωτερικό δέκτη πληροφορίες σχετικά με τη συχνότητα που παλινδρομεί το γαστρικό περιεχόμενο και με τη διάρκεια που αυτό παραμένει στον οισοφάγο. Ζητείται από τον ασθενή να κρατάει σημειώσεις για τα συμπτώματά του για διάστημα 48 ωρών, διάστημα κατά το οποίο η κάψουλα και ο δέκτης καταγράφουν τα δεδομένα. Ο ασθενής παροτρύνεται να μην αλλάξει τις διατροφικές ή της υπόλοιπες συνήθειες ζωής του, αν και δεν επιτρέπεται να κάνει λήψη των παραπάνω φαρμάκων. Η κάψουλα αποβάλλεται με τα κόπρανα, 4-5 ημέρες αργότερα. Οι πληροφορίες από τον εξωτερικό δέκτη συγκρίνονται με τις σημειώσεις του ασθενούς, για να υπολογιστεί ένα σκορ, το οποίο μας δείχνει την βαρύτητα της γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης (DeMeester score).

ΟΙΣΟΦΑΓΙΚΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΓΡΑΦΙΑ (MULTICHANNEL INTRALUMINAL IMPEDANCE- MII)

Η πληθυσμογραφία είναι μια νέα τεχνική που περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1991. Η τεχνική αυτή βασίζεται στην διαφορά της ηλεκτρικής αγωγιμότητας μεταξύ αέρα, υγρού και στερεού. Έχει βρει εφαρμογή στην αξιολόγηση της λειτουργικότητας του οισοφάγου και στην αξιολόγηση της γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης. Η πληθυσμογραφία οισοφάγου χρησιμοποιεί την αλλαγή στην αντίσταση του εναλλασσόμενου ρεύματος μεταξύ δύο μεταλλικών ηλεκτροδίων, τα οποία βρίσκονται σε μια καθορισμένη απόσταση μεταξύ τους, πάνω σε έναν καθετήρα. Ο καθετήρας της πληθυσμογραφίας έχει αρκετά τέτοια ηλεκτρόδια τα οποία βρίσκονται τοποθετημένα σε όλο το μήκος του. Έτσι, καταγράφεται η αλλαγή στην αντίσταση του ρεύματος μεταξύ δύο διαδοχικών ηλεκτροδίων όταν διαμέσου αυτών περνά ο βλωμός και αξιολογείται η κίνηση του βλωμού μέσα στον αυλό του οισοφάγου.

Η πληθυσμογραφία σήμερα μπορεί να συνδυαστεί με την καταγραφή του pH (ΜΙΙ-pH) ή με την μανομετρία οισοφάγου υψηλής ανάλυσης (ΜII-HRM).

  • MII-pH

Ο συνδυασμός της πληθυσμογραφίας οισοφάγου με την καταγραφή του pH επιτρέπει την αναγνώριση επεισοδίων παλινδρόμησης. Αναγνωρίζει είτε την όξινη είτε την αλκαλική παλινδρόμηση και μπορεί να διαφοροδιαγνώσει μεταξύ της παλινδρόμησης αέρα ή υγρών/στερεών βλωμών.

Η MII-pH έχει τα εξής πλεονεκτήματα σε σχέση με την απλή pH-μετρία οισοφάγου:

  1. Αναγνωρίζει τα επεισόδια μη όξινης ή ήπια όξινης γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης.
  2. Επιτρέπει την μελέτη ακόμα και όταν ο ασθενής βρίσκεται υπό θεραπεία με αντιόξινα/ αναστολείς αντλίας πρωτονιών.
  3. Διαθέτει έως δύο καθετήρες μέτρησης του ph σε διαφορετικό ύψος ο καθένας έτσι ώστε να μπορεί να μελετηθεί το ύψος στο οποίο φτάνει η παλινδρόμηση.

Ο ασθενής θα πρέπει να έχει παραμείνει νηστικός για τουλάχιστον 6 ώρες πριν την τοποθέτηση του καθετήρα, ο οποίος είναι ένα πολύ λεπτό σωληνάκι. Πριν από την τοποθέτηση του καθετήρα, βάζουμε τοπικό αναισθητικό στη μύτη και το στόμα του ασθενούς. Ο καθετήρας διέρχεται από το ρουθούνι του ασθενούς και προωθείται προς τον στόμαχο του ασθενούς. Όταν φτάσει στο επιθυμητό σημείο στερεώνεται εξωτερικά στη μύτη του ασθενούς με ένα αυτοκόλλητο. Ο ασθενής μπορεί να φύγει από το ιατρείο και να ακολουθήσει το καθημερινό του πρόγραμμα όπως συνήθως. Η εξέταση διαρκεί 24 ώρες. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης ο ασθενής έχει μαζί του ένα μικρό μηχάνημα με κουμπιά τα οποία αντιστοιχούν σε συμπτώματα. Όταν νιώσει κάποιο από τα συμπτώματα πατάει το αντίστοιχο κουμπί. Σε αυτό το 24ωρο θα πρέπει ο ασθενής να έχει μια φυσιολογική ημέρα, δηλαδή να μην περιορίσει την δραστηριότητά του ή το φαγητό, έτσι ώστε η καταγραφή που θα προκύψει να αντιστοιχεί σε μία φυσιολογική ημέρα του. Μετά το πέρας των 24 ωρών ο ασθενής επιστρέφει για να αφαιρεθεί ο καθετήρας και να βγει το αποτέλεσμα της εξέτασης. Η εξέταση είναι ανώδυνη. Κάποιοι ασθενείς αναφέρουν μικρή ενόχληση στο λαιμό.

  • MII- HRM

Ο συνδυασμός της πληθυσμογραφίας οισοφάγου με την μανομετρία οισοφάγου υψηλής ευκρίνειας προσφέρει την δυνατότητα ταυτόχρονης παρακολούθησης της κίνησης του βλωμού κατά την κατάποση (πληθυσμογραφία) και των πιέσεων του οισοφάγου σε όλα τα σημεία αυτού (μελέτη ΑΟΣ, μελέτη λειτουργίας σώματος και μελέτη ηρεμίας και χάλασης ΚΟΣ). Έτσι, μας δίνει την δυνατότητα να αναγνωρίσουμε τους ασθενείς, των οποίων η κινητική διαταραχή του οισοφάγου, έχει διαταράξει την προώθηση του βλωμού. Η δυνατότητα του οισοφάγου να «καθαρίζει» τον βλωμό, η οποία αξιολογείται με την πληθυσμογραφία, είναι πολύ σημαντικός παράγοντας της λειτουργίας του οισοφάγου και έχει μεγάλη σημασία για ασθενείς με κινητικές διαταραχές του οισοφάγου αλλά και ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε αντιπαλινδρομικές επεμβάσεις.

Η MII-HRM πλεονεκτεί έναντι της απλής μανομετρίας οισοφάγου γιατί:

  1. Ο καθετήρας διαθέτει περισσότερα κανάλια καταγραφής πιέσεων και έτσι δίνεται καλύτερη εικόνα της κινητικότητας και των πιέσεων του οισοφάγου.
  2. Η εξέταση είναι πιο καλά ανεκτή από τον ασθενή καθώς έχει πολύ μικρότερη διάρκεια (5-8 λεπτά έναντι 20-30 λεπτών στην απλή μανομετρία).
  3. Αναγνωρίζει τις περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα του ασθενούς προέρχονται από την μη σωστή προώθηση του βλωμού παρά την φυσιολογική κινητικότητα του οισοφάγου.
  4. Συνδυάζοντας δύο νέες μεθόδους προσφέρει τεράστιο όγκο πληροφοριών σχετικά με την λειτουργία του οισοφάγου.

Ο ασθενής θα πρέπει να έχει παραμείνει νηστικός για τουλάχιστον 6 ώρες πριν την τοποθέτηση του καθετήρα, ο οποίος είναι ένα πολύ λεπτό σωληνάκι. Πριν από την τοποθέτησή του, βάζουμε τοπικό αναισθητικό στη μύτη και το στόμα του ασθενούς. Ο καθετήρας διέρχεται από το ρουθούνι του ασθενούς και προωθείται προς τον στόμαχο του ασθενούς. Όταν φτάσει στο επιθυμητό σημείο, δίνεται στον ασθενή να καταπιεί 10 γουλιές νερό με απόσταση περίπου 20 δευτερόλεπτα μεταξύ τους. Η εξέταση διαρκεί 5-8 λεπτά και στη συνέχεια ο καθετήρας απομακρύνεται και ο ασθενής μπορεί να φύγει από το ιατρείο.

ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ (COMPUTED TOMOGRAPHY-CT)

Η αξονική τομογραφία μια εξαιρετικά χρήσιμη μέθοδος για την αξιολόγηση ασθενών με υπόνοια ή γνωστή νεοπλασία του οισοφάγου. Με τη μέθοδο αυτή εκτιμώνται ο βαθμός επέκτασης του όγκου πέραν του τοιχώματος του οισοφάγου, η διήθηση επιχώριων λεμφαδένων, η προσβολή παρακείμενων οργάνων, καθώς και οι δευτερογενείς εντοπίσεις στο ήπαρ και άλλα απομακρυσμένα όργανα. Συμπεριλαμβάνεται λοιπόν στις εξετάσεις για σταδιοποίηση του καρκίνου του οισοφάγου.

Η τεχνική είναι απλή. Μετά από λήψη 200-300 ml αραιού διαλύματος γαστρογραφίνης ο ασθενής τοποθετείται σε ύπτια θέση και λαμβάνονται τομές πάχους 1 εκ., οι οποίες καλύπτουν ολόκληρη την περιοχή του θώρακα. Ανάλογα με τα ευρήματα, ο έλεγχος συμπληρώνεται με στροφή του ασθενούς ή με λεπτότερες τομές μιας ύποπτης περιοχής, καθώς επίσης μετά από ενδοφλέβια έγχυση σκιεράς ουσίας, η οποία συμβάλλει σημαντικά στην καλύτερη αξιολόγηση των δευτερογενών εντοπίσεων.
Η μέθοδος αυτή στις μέρες μας δεν επιβαρύνει τον ασθενή με μεγάλο φορτίο ακτινοβολίας, λόγω των νεότερων μηχανημάτων. Σχετικές αντενδείξεις για την εφαρμογή της είναι η εγκυμοσύνη, η νεφρική ανεπάρκεια και η αλλεργία στο σκιαγραφικό μέσο.

ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ ΕΚΠΟΜΠΗΣ ΠΟΖΙΤΡΟΝΙΩΝ (POSITRON EMISSION TOMOGRAPHY-PET)

Η μέθοδος αυτή στηρίζεται στην ανίχνευση του μεταβολισμού της φθοριο-δεοξυγλυκόζης. Χρησιμοποιείται για τη σταδιοποίηση του καρκίνου του οισοφάγου και την εντόπιση μεταστατικής νόσου ή υποτροπής αυτής.