ΓΕΝΙΚΑ

Το εκκόλπωμα Zenker ή αλλιώς φαρυγγο-οισοφαγικό εκκόλπωμα –εξαιτίας της θέσης του- είναι μια σπάνια επίκτητη οντότητα, η οποία είναι συχνότερη στις μεγάλες ηλικίες. Πρόκειται για ένα ψευδές εκκόλπωμα, δηλαδή μια προσεκβολή του βλεννογόνου και του υποβλεννογόνιου χιτώνα του οισοφάγου διαμέσου του μυϊκού χιτώνα αυτού. Δημιουργείται στην συμβολή του φάρυγγα με τον οισοφάγο. Προκαλείται από τις αυξημένες πιέσεις στην περιοχή του κρικοφαρυγγικού μυός, που ωθούν τον βλεννογόνο και τον υποβλεννογόνιο χιτώνα να προβάλλουν εξωαυλικά, διαμέσου του μυϊκού χιτώνα. Η πιέσεις στην περιοχή μπορεί να είναι αυξημένες εξαιτίας μιας υπάρχουσας διαταραχής κινητικότητας του οισοφάγου ή λόγω ενός κωλύματος. Τα οισοφαγικά εκκολπώματα περιγράφηκαν πρώτη φορά το 1769 από τον Ludlow. Το 1878 όμως ο Friedrich Albert von Zenker περιέγραψε το συγκεκριμένο εκκόλπωμα, το οποίο φέρει από τότε το όνομά του.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Το εκκόλπωμα Zenker είναι εξαιρετικά σπάνιο. Στις ΗΠΑ η επίπτωση του είναι 0,01-0,1%. Στην Ευρώπη η επίπτωσή του είναι πολύ μικρότερη, αλλά μεγαλύτερη από την επίπτωσή του στην Ανατολή. Είναι πιο συχνό στους άντρες και στις μεγάλες ηλικίες, με την μέγιστη επίπτωση μεταξύ της 7ης και της 9ης δεκαετίας της ζωής.

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

Η συνήθης θέση προσεκβολής είναι μέσα στον άνω οισοφαγικό σφιγκτήρα, μεταξύ του κρικοφαρυγγικού μυός και των πλαγίων ινών των οπισθίων φαρυγγικών σφιγκτήρων. Η αιτία που δημιουργεί αυτήν την προσεκβολή θεωρείται ότι είναι η μη φυσιολογική κινητικότητα των μυών του φάρυγγα, η οποία οδηγεί σε παθολογική φαρυγγο-οισοφαγική συνέργεια και διαταραχές του καταποτικού μηχανισμού. Έτσι, η μεγάλη πίεση οδηγεί στην δημιουργία του εκκολπώματος στην πιο ευένδοτη θέση του οισοφάγου.

ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Συνήθως οι ασθενείς εμφανίζονται με δυσκαταποσία, αναγωγές άπεπτης τροφής, συχνές εισροφήσεις τροφής, θορυβώδη κατάποση (γλουγλουκισμοί), δύσοσμη απόπνοια και αλλαγή στον τόνο της φωνής. Μερικές φορές οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν και απώλεια βάρους. Η εισρόφηση και η πνευμονία που αυτή προκαλεί, καθώς και οι μόνιμες βλάβες στο αναπνευστικό εξαιτίας των συχνών εισροφήσεων, είναι από τις πολύ σοβαρές επιπλοκές του εκκολπώματος Zenker. Παρόλο που το εκκόλπωμα μπορεί να φτάσει σε μεγάλο μέγεθος (έως 15cm ή και παραπάνω), δύσκολα μπορεί να γίνει ψηλαφητό, εξαιτίας της θέσης του. Πολύ συχνά το εκκόλπωμα συνυπάρχει και με άλλες διαταραχές κινητικότητας του οισοφάγου (π.χ. αχαλασία, διάχυτος οισοφαγικός σπασμός) ή με διαφραγματοκήλη. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις (0,5-1,5%) μπορεί να αναπτυχθεί αδενοκαρκίνωμα εντός του εκκολπώματος.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Οι εξετάσεις αίματος δεν είναι διαγνωστικές. Οι απεικονιστικές εξετάσεις για την μελέτη του εκκολπώματος περιλαμβάνουν:

  • Ακτινογραφία Θώρακος ή Αυχενικής Μοίρας Σπονδυλικής Στήλης (ΑΜΣΣ): το εκκόλπωμα μπορεί να εμφανιστεί ως υδραερικό επίπεδο (δείτε τη σχετική εικόνα).
  • Βαριούχος οισοφαγογραφία: είναι η εξέταση που θέτει την διάγνωση (απαιτούνται και πλάγιες λήψεις) (δείτε την σχετική εικόνα).
  • Ενδοσκόπηση και βιοψία: για να πραγματοποιηθεί με ασφάλεια, θα πρέπει εκ των προτέρων να έχει αναγνωρισθεί η ύπαρξη του εκκολπώματος. Συνήθως χρειάζεται μόνο εάν η βαριούχος οισοφαγογραφία δείξει κάποια ανωμαλία του οισοφαγικού βλεννογόνου και υπάρχουν υποψίες κακοήθειας.
  • Μανομετρία οισοφάγου: διενεργείται μόνο όταν υπάρχουν ενδείξεις κινητικής διαταραχής του οισοφάγου

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Το εκκόλπωμα Zenker θα πρέπει να αντιμετωπίζεται χειρουργικά στις περιπτώσεις των ασθενών, οι οποίοι είναι ικανοί να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση (σε ασθενείς υψηλού κινδύνου είναι δυνατή η επέμβαση με τοπική αναισθησία). Η συντηρητική θεραπεία χρησιμοποιείται σε ασθενείς με μικρά εκκολπώματα (<1cm) ή με συμπαρομαρτούντα νοσήματα.

Η χειρουργική θεραπεία συνίσταται στην μυοτομή του κρικοφαρυγγικού μυός (εικόνα) και στην εκτομή του εκκολπώματος (εικόνα). Παλαιότερα οι ασθενείς υποβάλλονταν σε απλή εκτομή του εκκολπώματος, όμως το 30% υποτροπίαζαν. Οι επιπλοκές είναι σπάνιες και περιλαμβάνουν παράλυση μίας εκ των δύο φωνητικών χορδών με αποτέλεσμα βράγχος φωνής για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα, φλεγμονή του τραύματος και την υποτροπή του εκκολπώματος (4%). Σήμερα εφαρμόζεται και η ενδοσκοπική θεραπεία, με σχετικά καλό αποτελέσμα, η οποίο όμως απαιτεί και αυτή γενική αναισθησία.

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ

Δεν είναι απαιραίτητη η μακροχρόνια παρακολούθηση των ασθενών.