ΓΕΝΙΚΑ
Ως γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ) ή γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος (ΓΟΠΝ) ορίζεται η παλινδρόμηση των περιεχομένων του στομάχου προς τον οισοφάγο ή/και τη στοματική κοιλότητα. Η παλινδρόμηση του περιεχομένου του στομάχου συμβαίνει φυσιολογικά σε υγιείς ανθρώπους σε καθημερινή βάση, αλλά δεν γίνεται αντιληπτή γιατί δεν προκαλεί συμπτώματα. Αυτή συμβαίνει συνήθως μετά τα γεύματα, εξαιτίας της διάτασης του στομάχου. Όταν η παλινδρόμηση αυτή προκαλεί συμπτώματα, τότε ονομάζεται γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος (ΓΟΠΝ).
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Η γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος οφείλεται στην ανεπάρκεια του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα (ΚΟΣ) του οισοφάγου. Φυσιολογικά μετά την κατάποση, ο κάτω οισοφαγικός σφιγκτήρας παραμένει κλειστός για να αποτρέψει την παλινδρόμηση του περιεχομένου του στομάχου προς τον οισοφάγο. Υπάρχουν όμως κάποιες αιτίες που οδηγούν στην ανεπαρκή σύγκλειση του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα και στην ανάπτυξη της γαστροοισοφαγικής παλινδρομικής νόσου. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Διαφραγματοκήλη (φυσιολογικά το διάφραγμα ενισχύει τον τόνο του ΚΟΣ, ιδίως κατά το σκύψιμο ή τον βήχα, ενώ επί υπάρξεως διαφραγματοκήλης το διάφραγμα δεν προσφέρει αυτή την ενίσχυση στον ΚΟΣ)
- Παχυσαρκία
- Κάπνισμα
- Κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών (π.χ. λιπαρές τροφές, τηγανητά, καυτερές τροφές) και ποτών είτε αλκοολούχων είτε όχι (π.χ. πορτοκαλάδα)
- Αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση (π.χ. σφικτές ζώνες, σφικτά παντελόνια)
- Κατανάλωση μεγάλων γευμάτων και κατάκλιση αμέσως μετά το φαγητό
- Λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων (π.χ. αντιχολινεργικά, ανταγωνιστές βήτα υποδοχέων, βρογχοδιασταλτικά, ανταγωνιστές διαύλων ασβεστίου, ντοπαμινεργικά φάρμακα, προγεστερόνη, κ.α.)
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρομικής νόσου περιλαμβάνουν:
- Οπισθοστερνικό καύσο
- Όξινες αναγωγές
- Πόνο στον στόμαχο ή οπισθοστερνικά
- Επιμένον πόνο στον λαιμό, βράγχος φωνής ή λαρυγγίτιδα
- Χρόνιο βήχας, άσθμα αρχόμενο σε μεγάλη ηλικία, άσθμα κυρίως τις βραδινές ώρες
- Αίσθημα ξένου σώματος στον λαιμό
- Κακή στοματική υγιεινή
- Δυσφαγία
- Οδυνοφαγία
- Συχνές πνευμονίες
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Συνήθως τα συμπτώματα του ασθενούς προσανατολίζουν τον ιατρό προς την διάγνωση της γαστροοισοφαγικής παλινδρομικής νόσου, όμως είναι απαραίτητη η διενέργεια και άλλων εξετάσεων για την επιβεβαίωση της διάγνωσης. Αρχικά σε ασθενείς που εμφανίζονται με πόνο στο στήθος, θα πρέπει να αποκλειστούν απειλητικά για τη ζωή καρδιολογικά προβλήματα. Στη συνέχεια, οι παρακάτω εξετάσεις θα βοηθήσουν τον ιατρό στη διάγνωση της ΓΟΠΝ:
- Οισοφαγογαστροσκόπηση: για την επισκόπηση βλαβών στον οισοφάγο και την άμεση επισκόπηση του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα
- Μανομετρία οισοφάγου: για την μελέτη των πιέσεων του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα
- pHμετρία οισοφάγου: είναι η εξέταση εκλογής, που θα επιβεβαιώσει την παλινδρόμηση του όξινου περιεχομένου του στομάχου προς τον οισοφάγου
Μπορείτε να διαβάσετε εδώ πως γίνονται οι παραπάνω εξετάσεις.
ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΓΑΣΤΟΟΙΣΟΦΑΓΙΚΗΣ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ
- Δημιουργία ελκών στον οισοφάγο ως αποτέλεσμα της παλινδρόμησης του όξινου περιεχομένου του στομάχου προς τον οισοφάγο
- Δημιουργία στενώσεων, εξαιτίας της επούλωσης των ελκών
- Αναπνευστικά προβλήματα όπως χρόνιος βήχας, άσθμα, πνευμονία από εισρόφηση, βράγχος φωνής λόγω οιδήματος των φωνητικών χορδών και μόνιμες βλάβες στον πνεύμονα, όπως πνευμονική ίνωση ή βρογχιεκτασίες
- Ανάπτυξη οισοφάγου Barrett. Ο οισοφάγος Barrett είναι η κατάσταση κατά την οποία το πλακώδες επιθήλιο του οισοφάγου μεταπλάσσεται σε κυλινδρικό εξαιτίας του διαρκούς ερεθισμού του οισοφάγου από τα υγρά του στομάχου. Η κατάσταση αυτή αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του οισοφάγου.
- Ανάπτυξη καρκίνου του οισοφάγου
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από την βαρύτητα των συμπτωμάτων του ασθενούς.
Ήπιας βαρύτητας συμπτώματα.
- Αλλαγές τρόπου ζωής: Η απώλεια βάρους και το ανέβασμα του κεφαλιού του κρεβατιού, έχει δειχθεί ότι βελτιώνουν τα συμπτώματα. Το ανέβασμα του κεφαλιού του κρεβατιού, φέρνει το κεφάλι και τους ώμους του ασθενούς σε υψηλότερο σημείο από τον στόμαχο, αποτρέποντας με μηχανικό τρόπο, μέσω βαρύτητας, την παλινδρόμηση του περιεχομένου του στομάχου. Αποφυγή φαγητών που προκαλούν όξινες παλινδρομήσεις (π.χ. καφές, σοκολάτα, αλκοόλ, λιπαρά φαγητά). Αποφυγή λήψης μεγάλης ποσότητας φαγητού ακριβώς πριν από την κατάκλιση. Αποφυγή του καπνίσματος. Αποφυγή στενών παντελονιών ή ζωνών.
- Λήψη αντιόξινων: Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βραχεία ανακούφιση των συμπτωμάτων. Δεν είναι όμως πολύ αποτελεσματικά, γιατί ουδετεροποιούν το pH του στομάχου για μικρό χρονικό διάστημα.
- Ανταγωνιστές ισταμίνης: Μειώνουν την έκκριση οξέως από τον στόμαχο.
Μέτριας βαρύτητας συμπτώματα.
Αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPI): είναι τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Αρχικά λαμβάνονται για ένα διάστημα περίπου 2 μηνών. Στη συνέχεια διακόπτεται η χρήση τους. Εάν τα συμπτώματα μετά την διακοπή δεν επανέλθουν, τότε δεν χρειάζεται κάποια μόνιμη θεραπεία, παρά μόνο συμπτωματική ανακούφιση. Εάν τα συμπτώματα επανέλθουν, είναι αναγκαία η μακροχρόνια λήψη αυτών των φαρμάκων. Είναι σημαντικό να λαμβάνεται η μικρότερη δυνατή δόση με την οποία επιτυγχάνεται ανακούφιση των συμπτωμάτων για το μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα. Οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων θεωρούνται γενικά ασφαλή φάρμακα, παρόλα αυτά η μακροχρόνια λήψη τους, έχει δειχθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο λοιμώξεων του εντέρου (π.χ. ψευδομεμβρανώδης κολίτιδα) και ότι περιορίζει την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών της τροφής από το έντερο (π.χ. ασβεστίου, προκαλώντας οστεοπώρωση). Επίσης, λόγω της αχλωρυδρίας (εξουδετέρωσης του pH του στομάχου), προκαλούν ατροφική γαστρίτιδα. Εάν τα συμπτώματα δεν ελέγχονται με την λήψη ενός τέτοιου φαρμάκου θα πρέπει είτε να αυξηθεί η δόση του ή να χρησιμοποιηθεί ένα άλλο φάρμακο από την ίδια κατηγορία. Εάν και πάλι δεν επιτευχθεί έλεγχος των συμπτωμάτων, θα πρέπει να εξεταστεί σαν επιλογή η χειρουργική θεραπεία.
Μεγάλης βαρύτητας συμπτώματα.
Η χειρουργική θεραπεία αποτελεί εναλλακτική λύση στην μακροχρόνια χρήση φαρμάκων. Η πιο κοινή αντιπαλινδρομική επέμβαση είναι η θολοπλαστική κατά Nissen, η οποία έχει την δυνατότητα να εφαρμοστεί και λαπαροσκοπικά. Κατά την επέμβαση αυτή ο θόλος του στομάχου χρησιμοποιείται για τη δημιουργία ενός καινούριου σφιγκτήρα. Μετά την λαπαροσκοπική επέμβαση η νοσηλεία διαρκεί 1-2 ημέρες, ενώ ο ασθενής μπορεί να επανέλθει στις συνηθισμένες δραστηριότητές του 1-2 εβδομάδες μετά. Για κάποιο διάστημα μετά την επέμβαση θα πρέπει να τηρείται συγκεκριμένη διατροφή, η οποία θα περιλαμβάνει πιο μαλακές τροφές και θα πρέπει να αποφεύγεται η άρση βαρών. Η επέμβαση έχει πολύ καλή πρόγνωση και δεν έχει συνήθως επιπλοκές, σε σπάνιες περιπτώσεις ασθενών όμως αναφέρεται δυσκαταποσία, αίσθημα φουσκώματος στον στόμαχο ή διάρροιες (δείτε το video στα Αγγλικά).
Πρόσφατη εξέλιξη αποτελεί η ενδοσκοπική μέθοδος θολοπλαστικής ESOPHYX. Αυτή απαιτεί γενική νάρκωση πλην όμως δεν χρειάζονται τομές στο σώμα. Η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί σε επιλεγμένες περιπτώσεις και έχει επιτυχία γύρω στο 75% (διαβάστε το σχετικό κείμενο).